فلسفه ایام فاطمیه ترویج و نشر خصوصیات و ویژگی‌های به‌خصوص بانوی دوعالم، حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها است. این ایام برای نشر فرهنگ فاطمی و زنده نگه‌داشتن یاد حضرت زهرا (س) و البته تبعیت از راه و روش ایشان گرامی داشته می‌شود. در ایام فاطمیه، مجالس گوناگون مذهبی بین دو تاریخ معتبر از روایات صحیحه برگزار می‌شود.

برخی افراد روز‌های ابتدایی این ایام را روز‌های شهادت می‌دانند و به برگزاری مجالس وعظ و عزاداری در این ایام می‌پردازند. برخی نیز ایام فاطمیه دوم را برای برگزارکردن مراسم عزاداری انتخاب می‌کنند برخی نیز هر دو دهه فاطمیه را برای عزاداری‌کردن و برگزاری مراسم حزن و اندوه انتخاب کرده و به زنده نگه‌داشتن هر دو دهه فاطمیه می‌پردازند.

ایام فاطمیه چیست؟

درباره ایام فاطمیه روایات مختلفی وجود دارد. بسیاری از افراد این سؤال را مطرح می‌کنند که ایام فاطمیه چیست؟ ایام فاطمیه چند روز است؟ ایام فاطمیه از کی شروع می‌شود؟ دررابطه‌با این سؤالات باید بگوییم، ایام فاطمیه بر اساس روایات مختلف، تاریخ‌های متفاوتی دارد.

زمان شهادت حضرت زهرا (س) از ۴۰ روز تا ۶ ماه بعد از رحلت پیامبر ذکر شده است؛ اما بااین‌وجود، علمای شیعه ۷۵ روز بعد از رحلت و یا ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر را، زمان شهادت حضرت زهرا می‌دانند. باتوجه‌به این موضوع، در پاسخ به این سوال که «ایام فاطمیه از کی شروع میشه؟» باید بگوییم که در واقع ۷۵ روز بعد از بیست و هشتم صفر، یعنی سیزدهم تا پانزدهم جمادی‌الاول را فاطمیه اول می‌نامند.

در این ایام بسیاری از شیعیان با خرید کتیبه و پرچم و … و آراستن منازل و هیئت‌ها و تکایا خود را برای عزاداری آماده می‌کنند. در واقع پرچم‌ها و کتیبه‌ها نمادی از آغاز دهه فاطمیه برای ما ایرانیان محسوب می‌شوند.

تاریخ شهادت حضرت فاطمه (س)

فاطمیه از وقایع مسلم تاریخی محسوب می‌شود و منابع معتبر اهل‌سنت و شیعه بر صحت این ایام گواهی می‌دهند. شروع ایام فاطمیه برای هیچ شیعه یا سنی غیر متعصب و منصفی، انکارکردنی نیست. بر اساس آیات و روایات تاریخی، حضرت زهرا سلام‌الله علیها مدتی بعد از رحلت پیامبر و در جریان هجوم عده‌ای از مردم به خانه ایشان و آتش‌زدن درب‌خانه، آسیب دیدند و در بستر بیماری افتادند.

بعد از گذشت مدت کوتاهی، ایشان بر اثر بیماری در مدینه به شهادت رسیدند. پیکر حضرت فاطمه (س) به وصیت خود ایشان مخفیانه و شبانه دفن شد و قبرش هیچگاه مشخص نشد؛ ازاین‌رو تاریخ فاطمیه به طور دقیق مشخص نیست و نقل‌قول‌های مختلفی در منابع تاریخی و روایات مختلف برای دهه اول فاطمیه و دهه دوم فاطمیه ذکر شده است.

دررابطه‌با اینکه ایام فاطمیه کی هست باید بگوییم که عده‌ای ۴۰ روز، برخی ۷۲ روز، گروهی ۷۵ روز، برخی ۹۵ روز و برخی دیگر ۶ ماه بعد از رحلت پیامبر را تاریخ فاطمیه می‌دانند. بنا بر قول مشهور نزد شیعه، سوم جمادی‌الثانی سال ۱۱ هجری قمری، اصلی‌ترین تاریخ دهه فاطمیه است.

دلیل وجود دو نقل‌قول در خصوص شهادت حضرت فاطمه (س)

علمای شیعه و سنی به دلیل شرایط خاصی که بعد از رحلت پیامبر ایجاد شد و شهادت و تدفین مخفیانه حضرت زهرا (س) به‌صورت شبانه، روایت‌های مختلفی را برای ایام فاطمیه ۱۴۰۳ در نظر گرفتند؛ اما بزرگ‌ترین دلیل وجود دو نقل‌قول در خصوص شهادت حضرت فاطمه (س) و ایام فاطمیه، شیوه نگارش و رسم‌الخط خاص آن زمان بوده است.

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم از دهم تا بیستم جمادی‌الاول یعنی ۷۵ روز بعد از رحلت پیامبر دهه اول فاطمیه و از اول تا دهم جمادی‌الثانی یعنی ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر، دهه دوم فاطمیه در نظر گرفته شده است. ازآنجاکه در نوشته‌های عربی قدیمی، از نقطه استفاده نمی‌کردند و حروف بدون نقطه بودند، اعدادی مانند ۷۰ یعنی سبعون و ۹۰ یعنی تسعون شبیه به هم نگارش می‌شده است.

این موضوع باعث شده تا تاریخ‌نویسان دوره‌های بعدی برای تشخیص این دو عدد از هم دچار مشکل شوند؛ به همین علت بر اساس روایت‌های مختلف، مورخان شیعه ۷۵ روز و ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر را ایام رحلت آن حضرت می‌دانند و بیشتر روی دهه دوم یعنی ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر تأکید دارند. دلیل دیگری که می‌توانیم دراین‌خصوص بیان کنیم وجود سراسر رمز و راز حضرت فاطمه سلام‌الله علیها است.

در تاریخ برای تولد، سن‌وسال، نحوه شهادت و محل دفن حضرت زهرا (س) تاریخ دقیق و مشخصی نیامده است و اگر هم بوده از بین رفته است. بخش عمده‌ای از زندگی این بانوی بزرگ، مخفی است. این موارد از سر درونی حضرت زهرا (س) بوده و حکمت الهی اقتضا می‌کند که وجود ایشان در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد تا مردم نسبت به ایشان حساس شوند و برای شناخت حضرت فاطمه (س) بیشتر تجسس کنند.

تأثیر ایام فاطمیه در جامعه

از تأثیر ایام فاطمیه  در جامعه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

الگوسازی
حضرت فاطمه زهرا (س) برترین و کامل‌ترین بانوی عالم است. ایشان به‌عنوان یک مادر معصوم، یک دختر و همسر معصوم، با کنیه‌ها و القاب متعددی شناخته می‌شوند؛ بنابراین در موقعیت‌ها و مناسبت‌های مرتبط باشخصیت ایشان، به‌عنوان یک الگو برای تمامی زنان مسلمان جهان از ایشان یاد می‌شود. جایگاه الگوسازی از شخصیت ایشان باعث شده تا زندگی حضرت و مقاطع حساس آن، یک الگوی برجسته و پررنگ برای زنان مسلمان به شمار برود.

ترویج فرهنگ عفاف و حجاب
از دیگر تأثیرات ایام فاطمیه در جامعه می‌توانیم به ترویج فرهنگ عفاف و حجاب اشاره کنیم. در جامعه ما عفاف و حجاب در صحنه اجتماع و در برخورد با مردان نامحرم بسیار مورد تأکید است. ایام فاطمیه علاوه بر اینکه به‌عنوان بزرگداشت مقام حضرت زهرا (س) برگزار می‌شود، دهه عفاف و حجاب نام‌گذاری شده و از حضرت زهرا (س) به‌عنوان الگوی یک زن محجبه یاد می‌شود.

تبیین جایگاه زن در مبارزات سیاسی
بعد از رحلت پیامبر و ایجاد عقده‌های درونی و جاهلی در میان بسیاری از مردم، حضرت زهرا (س) به‌عنوان منزلت و شأنی که در جامعه اسلامی و در مدینه داشت به مبارزه سیاسی اقدام کرد و در مسیر دفاع از ولایت و عدم بیعت با خلفا، به شهادت رسید.

وحدت ملی
وقایع مهم زندگی اهل‌بیت مانند ولادت‌ها یا شهادت‌ها باعث برپایی مناسک مذهبی و آیین‌هایی با محوریت رویداد‌های مهم زندگی اهل‌بیت می‌شود. این موضوع علاوه بر اینکه مبارزان و آزادی‌خواهان جهان را در مبارزه با استکبار تشویق می‌کند، وحدت و انسجام را در میان اقوام بزرگ ایران اسلامی گسترش می‌دهد. ایام فاطمیه و بزرگداشت شهادت حضرت زهرا (س)، یکی از بارزترین نمونه‌های این وحدت و انسجام‌بخشی است.

سخن پایانی درباره ایام فاطمیه

ایام فاطمیه یک دهه نیست؛ بلکه یک فرصت برای دفاع از ولایت، نقل حماسه فاطمی و سرگذشت پر از مظلومیت و غربت بانوی دوعالم است. این ایام تنها برای برپایی عزاداری نیست؛ بلکه فرصتی برای احیای سیره فاطمی در ابعاد فردی، سیاسی، اجتماعی، خانوادگی و… خواهد بود.

ابعاد شخصیتی آن حضرت تنها معطوف به دوره یا زمان خاصی نبوده و سبک و سیره زندگی ایشان اسوه و نمونه‌ای شایسته برای تمامی زمان‌ها محسوب می‌شود. حضرت فاطمه سلام‌الله علیها الگویی بی‌نظیر بوده و تجلی سبک زندگی اسلامی در او متبلور است. مادرانی که مایل‌اند فرزندانی صالح تربیت کنند باید با سبک زندگی فاطمی آشنا باشند و آن را در ابعاد فردی و خانوادگی خود برقرار کنند.