همه ی ماه ها، از آن خداست و همه روزها یوم الله است. ماه ذی الحجة ماهی است که حوادث تلخ و شیرینی در آن ثبت شده اند. روزهای ماندگاری از شیرین ترین روزهای تاریخ اهل بیت(علیهم‌السلام) تا وقایعی جانسوز در خاندان عترت پیامبر اعظم (علیهم السلام) همگی در کنار هم جمع شده اند.

دو عید بزرگ یعنی عید قربان و عید غدیر زینت بخش این ماه هستند و در کنار آن ها، ولادت امام هادی(علیه السلام)، روز مباهله، روز ازدواج امیرالمومنین (علیه السلام) و حضرت زهرا(سلام الله علیه)، روز خاتم بخشی امیرالمۆمنین (علیه السلام)، روز نزول سوره ی هل اتی، روز بخشیدن فدک به حضرت زهرا (سلام الله علیها) و روز سدالابواب به مسجد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) جز در منزل علی و زهرا (سلام الله علیهما) ایام سرور شیعیان در این ماه است که به حق باید این ماه را ماه اهل بیت (علیهم السلام) نامید؛ ماهی پر از روزهای ثبت شده در تاریخ شیعیان! و البته شهادت امام باقر (علیه السلام) و حضرت مسلم بن عقیل و هانی بن عروة در کوفه نیز در این ماه بوده اند که ایام حزن شیعیان اند.

درخشان ترین روز ذی الحجة به ویژه برای توبه کنندگان به درگاه الهی جز «عرفه» نخواهد بود؛ روز إنابه و توبه؛ روز بازگشت به سوی خدای مهربان که فرمودند اگر کسی در ماه رمضان آمرزیده نشد آخرین امیدش روز عرفه خواهد بود.

ماه حج!

ذی الحجه یعنی ماهی که در آن حج انجام می شود و حاجیان برای اعمال حج رهسپار کعبه ی عشق در سرزمین مکّه می شوند. بر هر مسلمان مستطیعی واجب است که در طول عمر خود یک بار حج را به جای آورد و اگر کوتاهی نماید بر اساس روایات اسلامی همچون یهودیان محشور خواهد شد! یعنی حج گزاردن نشانه ی مسلمانی است و کسی که واجب الحج بوده است و از آن غفلت نماید شرط مسلمانی را از خود سلب نموده است! حال که حج این قدر اهمیت دارد معلوم می شود که این ماه مخصوص حج گزاردن نیز ماهی واجب التعظیم است.

ذی الحجة یعنی ماهی که در آن حج انجام می شود و حاجیان برای اعمال حج رهسپار کعبه ی عشق در سرزمین مکّه می شوند. بر هر مسلمان مستطیعی واجب است که در طول عمر خود یک بار حج را به جای آورد و اگر کوتاهی نماید بر اساس روایات اسلامی همچون یهودیان محشور خواهد شد!

این ماه از ماه های حرام الهی است که در آن مسلمانان در صلح و آرامش برای عبادت خالصانه در میقات حج گرد هم می آیند و ندای وحدت و همدلی سر می دهند. حج موسمی مبارک است که تطهیر قلوب را فراهم می آورد. نقل است در اعمال این ماه که برای شریک شدن در ثواب اعمال حاجیان هر شب نمازی دو رکعتی مابین نماز مغرب و عشاء گزارده شود تا مبادا کسی از فیض این ماه محروم بماند. حاجیان در سرزمین مکّه و سایر مسلمانان در مصّلاهای نمازشان! همگی بهره‌مند از حج و ماه ذوالحجة باشند. امّا چه رمزی است در مناسبت های دیگر این ماه با حج ابراهیمی ذی الحجه؟!

 

ماه امیرالمۆمنین(علیه السلام)!

با نگاهی گذرا در فهرست مناسبت ها و ایام این ماه روزهای درخشانی را در تاریخ اهل بیت (علیهم السلام) خواهیم یافت: عید غدیر و روز اکمال دین با اعلام آشکارا و علنی ولایت امیرالمومنین علی(علیه السلام)، روز مباهله؛ روزی که پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم)، امام علی(علیه السلام) را جان خویش خواند، روز خاتم بخشی امیرالمۆمنین در مسجد در حال رکوع که ولی شما مومنان خدا و رسول است و کسی که در حال رکوع زکات می دهد. روز ازدواج امیرالمومنین (علیه السلام) با حضرت زهرا (سلام الله علیها) روزی که پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) به فرمان الهی نور را با نور تزویج کرد.

دیگر از ایام مبارک این ماه شریف روز عزل ابوبکر از تبلیغ سوره ی برائت است که جبرئیل به پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) از جانب خداوند متعال پیغام فرستاد که «یا رسول الله ادای این امر باید به دست شما یا به دست مردی که از شماست انجام شود.» و مردی از رسول خدا (صلی الله علیه واله وسلم) جز امیرالمۆمنین علی (علیه السلام) نبود! روز مبارک دیگر در این ماه روز سدّ الابواب است. روزی که در آن به امر الهی پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) همه ی درهای منازل اصحاب به مسجد را بستند به جز در خانه ی امیرالمومنین (علیه السلام) که خداوند، خود امام علی(علیه السلام) را ساکن مسجد قرار داد. ذی الحجه ماهی است که در آن پس از قتل عثمان در سال 35 هـ ق، مردم با امیرالموالمنین(علیه السلام) بیعت کردند و خلافت ظاهری امیرالمومنین(علیه السلام) و حکومت عادلانه حضرت آغاز شد.

ذی الحجه ماه نزول سوره ی هل اتی در شأن امیرالمومنین (علیه السلام) و حضرت زهرا (سلام الله علیها) و حسنین (علیهماالسلام) است. بعد از سه روز روزه و اعطای افطاری به مسکین و یتیم و اسیر بود که خداوند این سوره را در شأن اهل بیت(علیهم السلام) نازل کرد و ایشان را از طعامی بهشتی بهره مند گردانید. در این ماه بود که اولین نماز جمعه ی امیرالمومنین (علیه السلام) به پا شد و حضرت علی (علیه السلام) از حکومت عدل خویش برای مردم گفتند.

با این همه مناسبت در این ماه عزیز و شریف باید گفت این ماه، ماه امیرالمومنین (علیه السلم) است. ماهی متعلّق به او و خاندان طاهرش که روزهای آن یادآور روزهایی است که ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) به مردم به صورت مۆکّد مورد تصریح قرار می گرفت!

حج بی ولای او...

ماه ذوالحجه یعنی ماه حج و این ماه، ماه امیرالمۆمنین علی (علیه السلام)است. چه اشاره ی دقیقی! مومنین آگاه باشید که حج با ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) تکمیل و اساساً مقبول می شود. حاجیان که به گرد کعبه طواف می کنند ولایت اولیای الهی پس از پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) را در جان خویش می نشانند و این چنین به خدای کعبه لبّیک می گویند! لبّیک اللهم لبّیک به همه ی آن چه به عنوان دین به ما عرضه داشتی و اکمال دین و اتمام نعمت الهی جز با ولایت امیرالمومنین علی (علیه السلام) نبود!

ماه ذوالحجه یعنی ماه حج و این ماه، ماه امیرالمۆمنین علی (علیه السلام) است. چه اشاره ی دقیقی! مومنین آگاه باشید که حج با ولایت امیرالمومنین(علیه السلام) تکمیل و اساساً مقبول می شود. حاجیان که به گرد کعبه طواف می کنند ولایت اولیای الهی پس از پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم) را در جان خویش می نشانند و این چنین به خدای کعبه لبّیک می گویند! لبّیک اللهم لبّیک به همه ی آن چه به عنوان دین به ما عرضه داشتی و اکمال دین و اتمام نعمت الهی جز با ولایت امیرالمومنین علی(علیه‌السلام)نبود!

اگر مستطیع حج از زیر آن شانه خالی کند یهودی محشور می شود و منکر ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) از دایره ی دین بیرون است!

 

اللهم لبّیک...

بار پروردگارا... در این ماه که دشمن و کینه توزی و جنگ حرام است، در این ماه که حاجیان کعبه است در سرزمینی امن در پرتو رحمت تو قرار دارند، در این ماه که روزها و ساعت هایش تأکید ولایت امیرالمومنین(علیه السلام) است، چه شد که با اولیای تو چنان کردند که پس از غصب خلافت و شهادت مدافعان ولایت کار بدانجا کشید که ولی تو از عرفات عشق به سوی سرزمینی پر بلا رهسپار گشت؟! چه رمزی بود در حج، در ولایت و در کربلا؟!

که همچون رشته ای پیوسته و متصّل در این ماه  شریف، ذی الحجة الحرام، ولایت را به حج و آن ها را به کربلا گره زد؟!

 اعمال ماه ذی الحجه

ماه ذی الحجه از ماه های مقدس و شریف در نزد مسلمانان است. وقتی این ماه فرا می رسید مسلمانان اهتمام ویژه ای به عبادت داشتند به خصوص در دهه اول ماه ذی الحجه که در احادیث پیامبر(ص) بر فضیلت آن تاکید شده است. چنان که رسول ا... در حدیثی می فرمایند: «عمل خیر و عبادت در هیچ ایامی در نزد حق تعالی محبوب تر از دهه اول ذی الحجه نیست.»

مرحوم شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان اعمال مشترکی را برای این دهه ذکر کرده  اند که از جمله آن ها می توان به روزه گرفتن در ۹ روز اول دهه اشاره کرد روزه ای که ثواب روزه تمام عمر را دارد، یکی دیگر از اعمال این دهه خواندن دو رکعت نماز در فاصله نمازهای مغرب و عشاء است که شرایط خواندن آن در مفاتیح الجنان آمده و ذکر شده کسی که این نماز را به جای آورد در ثواب حج حاجیان بیت ا... الحرام شریک می شود.

هم چنین دعایی از امام صادق (ع) در مفاتیح آمده که از روز اول ماه ذی الحجه تا عصر روز عرفه پس از نماز صبح خوانده می شود.علاوه بر آن در روزهای این دهه می توان ۵ دعایی را خواند که جبرئیل آن ها را از جانب خداوند به حضرت عیسی هدیه کرده است. علاقمندان می توانند این دعاها را در اعمال دهه اول ذی الحجه در مفاتیح الجنان بیابند.

لازم به ذکر است که برای هر یک از روزهای دهه اول ماه ذی الحجه، اعمال خاصی در مفاتیح الجنان ذکر شده است. بر این اساس برای روز اول اعمالی ذکر شده که روزه یکی از آن هاست که ثواب ۸۰ ماه برای آن بر شمرده شده، دوم خواندن نماز حضرت فاطمه (س) در روز اول ماه ذی الحجه است و هم چنین خواندن دو رکعت نماز نیم ساعت قبل از غروب خورشید. گفته شده که روز اول ذی الحجه روز میلاد حضرت ابراهیم (ع) پیامبر بت شکن و ازدواج حضرت فاطمه(س) با حضرت علی(ع) است.

سخن پایانی...

وقتی ذی الحجة شروع شد، وقتی یاد کعبه و حج افتادی، وقتی در عرفه انابه و توبه  کردی فراموش نکن که حج بی ولای او عبادت ناتمامی است که سودی به حالت نخواهد داشت!

 

منابع و مآخذ:

1-  تقویم شیعه- عبدالحسین نیشابوری- ماه ذی الحجة

2 -  مفاتیح الجنان- شیخ عباس قمی (ره)- اعمال ماه ذی الحجة

3 -  صهبای حج- آیت الله جوادی آملی

4 -  حماسه ی حسینی- شهید مطهری

5 -  بحارالانوار- علامه مجلسی (ره)