در روایات آمده است اگر کسی نتوانست از روز و شب ماه رمضان بهره ببرد، روز عرفه را دریابد.

انگار فرصت‌هایی که از دست داده بودیم، دوباره سراغ ما آمدند و در خانه هایمان را می‌زنند. انگار منادی فریاد می‌زند؛ آن‌هایی که شب‌های قدر را درک نکردید و از آن بهره نبردید، عرفه را از دست ندهید. بیهوده نیست که امیر المومنین علی (ع)می‌فرمایند: «من الذّنوب ذنوبٌ لاتغفر إلّا بعرفاتٍبرخی از گناهان جز در عرفات بخشوده نمی‏ شوند.» (دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۲۹۴) همچنین رسول خدا (ص)می‌فرمایند: « ما من یومٍ أکثر أن یعتق اللّه فیه عبداً من النّار من یوم عرفه خداوند در هیچ روزی به اندازه روز عرفه، بندگان را از آتش دوزخ نمی‏ رهاند.» (صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۰۷)

این فرصت گرانبها حالا فرا رسیده و همه کسانی که کم یا زیاد از خدا فاصله گرفته اند، فرصت بازگشت به سمت معبودشان را دارند.امام صادق‏ (ع) نیز می‌فرمایند: «تخیّر لنفسک من الدّعاء ما أحببت واجْتهد، فإنّه (یوم عرفه) یوم دعاءٍ و مسألهٍ هر چه می‏خواهی برای خود دعا بخوان و [در دعا کردن] بکوش که آن روز [روز عرفه] روز دعا و درخواست است.» (التهذیب الأحکام، ج ۵، ص ۱۸۲)

 روز عرفه در معارف دینی ما به نام عید نامگذاری شده است، اما به مناسبت شهادت حضرت مسلم بن عقیل (ع)که اول شهید راه امام حسین (ع( است، جنبه عید بودن روز عرفه تحت الشعاع قرار گرفته است. یکی از وجوه مهم در روز عرفه، دعا و نیایش به درگاه خداوند است. فرمودند بیش از همه زمان ها، در روز عرفه دعا به اجابت نزدیک‌ است. همچنین در روایت داریم که شخصی سوال کرد، اگر ماه رمضان بر ما گذشت و کسی نتوانست به درگاه خدا کاری کند، او صبر کند سال دیگر ماه رمضان را درک کند یا تلاش کند عرفه را درک کند؟ در پاسخ آمده است که فرد باید روز عرفه را درک کند. عرفه با اینکه ۲۴ ساعت یا همان یک شبانه روز است، اما پتانسیل یک ماه رمضان را دارد.

کاری که انسان در ۳۰ شبانه روز ماه رمضان و در اوج شب‌های قدر نتوانست انجام دهد، می‌تواند در شب و روز عرفه بجا بیاورد. در روایت داریم که شخصی روز عرفه در حال طلب حاجت از مردم بود. امام سجاد (ع)کمی با عصبانیت خطاب به این شخص فرمود امروز هم از غیر خدا چیزی درخواست می‌کنی در حالی که روز عرفه روز درخواست از غیر خدا نیست؟! نکته دیگری که باید مد نظر قرار دهیم این است که روز عرفه یک ارتباط تنگاتنگ با وجود سید الشهدا (ع)دارد. یکی ازاعمال روز عرفه، خواندن دعای امام حسین (ع)در روز عرفه است. دعای امام حسین (ع) در این روز، بسیار مفصل است و جنبه‌های اعتقادی، معرفتی و اخلاقی در آن موج می‌زند. اگر این دعا فهم و درک شود، انسان به جایگاه والایی دست پیدا کرده است.

دعای امام حسین (ع) در روز عرفه یک کلاس معرفتی و دوره تربیتی است؛ این دعا همه بخش‌های اعتقادی، اخلاقی و عبادی دین را در خودش شکل داده است. از همه مهمتر اینکه اگر کسی بتواند در چنین روزی زائر سید الشهدا (ع)باشد، حاجاتش به مرحله استجابت نزدیکتر است؛ چراکه در غروب روز عرفه، خداوند متعال پیش از اینکه به اهل عرفات در مکه توجه کند، به زوار امام حسین (ع) نگاه ویژه‌ای می‌کند و حاجات آن‌ها را می‌دهد. در روایت است که غروب عرفه خدا به ملائکه می‌فرماید، « انتشرو فی الأرض»  در زمین پخش شوید و حاجت هر کسی که روز عرفه را درک کرده است، بدهید؛ اما قبل از این که حاجت حاجیان در عرفات را بدهید، نگاه کنید، چه کسی زیارت امام حسین (ع)را انجام داده است؛ ابتدا حاجات آن‌ها را دهید و بعد سراغ کسانی که در عرفات بودند، بروید. مجموع این روایات نشان می‌دهد که اگر عرفه روز نیایش و دعا است و دعا از هر زمان دیگری در این روز به اجابت نزدیک است، بهترین وسیله هم برای استجابت سریع دعا، وجود سید الشهدا (ع) است.

در عبارات ابتدایی دعای عرفه امام حسین (ع) آناتومی بدن را تشریح می‌کند و خیلی با جزئیات تمام، می‌فرماید همه جزئیات جسم من می‌گوید خدا. این عبارات نشان می‌دهد ارتباط با خدا یک ارتباط روحی نیست؛ بلکه موقعی انسان موفق و مومن می‌شود که جسم و روحش خدا را عبادت کند. بعضی‌ها فکر می‌کنند عبادت فقط جنبه روحی و روحانی انسان است، اما امام حسین (ع) می‌فرمایند این شیار‌های دست و پره‌های بینی من خدا را صدا می‌زند؛ این مژه‌ها و پلک چشمم می‌گوید خدا. این‌ها مخلوق خداست.إنْ منْ شیْءٍ إلّا یسبّح بحمْدهیعنی هیچ چیز نیست مگر اینکه خدا را عبادت کند. حضرت سید الشهدا (ع) به ما نشان می‌دهند که بحث عبادت و بندگی منحصر در بعد روحانی انسان نیست.