حجت الاسلام و المسلمین حسینی امام جمعه و نماینده ی ولی فقیه در شهرستان کاشان در ابتدا ضمن مرور نکات جلسه قبل به بیان ادامه ی تفسیر خطبه اول از نهج البلاغه شریف پرداختند ، ایشان بیان داشت :

در دسته بندی فرشتگان در کلام امیر المومنین (ع) دسته دوم فرشتگانی بودند که امین وحی الهی هستند یکی از مصادیق امانت در وحی الهی دستوراتی است که به فرشتگان داده میشود و آنها باید در زمین اجرا کنند ، جدای از وحی کتاب الهی ، گاهی اوقات ماموریت های زمینی که به فرشتگان داده می شود نوعی وحی است و در مقابل فرشتگان ماموریتی دارند که محضرتان این حدیث خوانده شد از نورالثقلین ج5 ص 638 که امام کاظم (ع) فرمودند: هیچ ماموری نیست از طرف خدا که بخواهد در زمین ماموریتی انجام دهد مگر اینکه از امام معصوم اذن را بگیرد.

در جلسه قبل و در همین رابطه حدیث معروف را خدمتتان بیان کردم که از امام باقر(ع) سوال شد که آیا شما میدانید شب قدر چه زمانی است ؟ (نوزدهم ، بیست یکم و یا بیست سوم؟) حضرت فرمود چطور ما ندانیم در حالی که ملائکه دور ما طواف میکنند (انا لا نخفی علینا لیله القدر ان الملائکه یطوفون بنا فیها)

حجت الاسلام والمسلمین حسینی در ادامه مباحث قبل افزود: امروز بحثی که مولا امیرالمومنین برای ما دارند می فرمایند دسته سوم از ملائکه "منهم الحفظه لعباده" ( فرشتگانی که وظیفه شان حفظ بندگان است) می باشد.

در قرآن چند آیه شریفه درهمین رابطه وجود دارد که از جمله آنها می توان به سوره انعام آیه 61 اشاره کرد که می فرماید: (و  یرسل علیکم حفظه) برای این عبارت دو معنا آورده اند :

1. فرشتگان اعمال ما را ثبت و ضبط میکنند در این مورد ابن میثم، شارح بزرگ نهج البلاغه در ص 105 شرحش برای این عبارت امیر مومنان آیه 61 سوره ی انعام را مصداق می آورند( خدای متعال فرشتگانی قرار داده برای ضبط الاعمال و الافعال من الطاعات و المعاصی)

مشابه این آیه شریفه آیات معروف دیگری است از سوره ی انفطار آیه 11 و 12 (کراما کاتبین یعلمون ما تفعلون) و همینطور آیه  ی مشابه دیگر آیه 18 سوره ق است (ما یلفظ من قول الا لدیه رقیب عتید: از دهان من وشما لفظی صادر نمی شود مگر اینکه فرشته ای حافظ دارد)

ابن میثم در رابطه اهمیت این موضوع  که ما بدانیم فرشتگانی هستند که اعمال ما را ثبت و ضبط میکنند می فرماید : اگر انسان بداند فرشتگانی برای او قرار داده شده است که اعمال او را می نویسند در صحائف و روز قیامت قرار است این اعمال عرضه بشود در نزد همه انسانها و خلائق فایده اش میشود بازدارندگی از اعمال قبیح.

2. معنای دیگر "الحفظه" به معنای حفظ خودمان است آیه ای که متناسب با این عبارت است آیه 11 سوره رعد می باشد( له معقبات من بین یدیه و من خلقه یحفظونه من امرالله: فرشتگانی که او را تعقیب میکنند از روبه رو و از پشت سر او را حفظ میکنند از امر خدا) جایی که به خوبی این آیه ی شریفه را توضیح داده توسط مرحوم علامه در المیزان ج11 ص 309 به بعد است که شامل نکات زیر میشود :

نکته اول :وقتی خدا فرمود از اطرافتان معقب گذاشتیم پس نشان میدهد انسان سائر و در حال سیر است ( او در حال سیر است و فرشتگان دور او طواف میکنند) ایشان می فرمایند ما آیات متعددی داریم که دلالت میکند انسان در حال سیر است برای مثال آیه 6 سوره انشقاق ( یا ایها الانسان انک کادح الی ربک کدحا فملاقیه : ای انسان تو در تلاشی برای رسیدن به خدا و در نتیجه به لقاء الهی هم خواهی رسید)

نکته دوم : مرحوم علامه میفرماید که مشرب قرآن کریم این است که انسان فقط این هیکل و هیبتی که دیده می شود نیست بلکه انسان یک موجود مرکب است از بدن و روح و نفس و میفرماید اصل وجود ما هم روح است ، ایشان بیان میکنند که امر الهی  به این روح میخورد و روح ما مامور است ، ثواب و عقاب به روح برمیگردد ، صالح اعمال از روح صادر می شود و در نهایت ایمان وکفر به روح نسبت داده میشود و بدن مثل ابزاری است برای روح که به کمک آن به مقاصد خود می رسد.

مرحوم علامه در رابطه با فرمایش امیرالمومنین (ع) "منهم الحفظه لعباده و له معقبات" می فرماید: این فرشتگان محافظ ، حافظ هردو قسمت وجود ما هستند ( جسم و نفس ) و هر دو بخش را حفظ میکنند ایشان میفرماید نفس ما مراحل مختلفی را طی میکند تا به خدای متعال رسد و این "الحفظه" روح راهم حفظ میکند

ایشان میفرماید همین بیان را میتوانیم با آیات شریفه قرآن مستدل کنیم: از طرفی خدا میفرماید وصف انسان این است که مالک نفع و ضرر خودش نیست ( لایملک لنفسه ضرا ولا نفعا) پس اصل خدا هست (الله حفیظ علیم " شوری آیه 6") و این خداوند متعال برای بعضی از امور مدبرات امر دارد (نازعات آیه5) یکی از مدبرات امر میشود سوره ی انفطار آیه 10 "ان علیکم لحافظین"

 

3. حضرت فرمود یحفظنه من امر الله : مرحوم علامه فرمودند ما دو آیه داریم که در رابطه با ملائکه ی حافظ بیان شده اند :

   1.آیه 27 انبیا : هم بامره یعملون 

   2.آیه 11 رعد : یحفظونه من امر الله

این دو را مرحوم علامه کنار هم میگذارد و می فرمایند : پس این فرشتگان حفظ میکنند ما را به امر الهی از امر الهی ، امر الهی اول یعنی دستور خدا و امر الهی دوم منظور حوادث است.

و اما سوالی که وجود دارد این است که حفاظت ملائکه تا کی ادامه دارد ؟

در جواب حدیثی از درالمنثور بیان میکنند که: این حفظ تا زمانی ادامه دارد که قضا و قدر الهی برای موت ما فرا رسیده باشد ( لیس من عبد الا و معه ملائکه یحفظونه من ان یقع علیه حائط ،او یتردی فی بئر، او یاکله سبع ،او غرق، او حرق فاذا جاء القدر خلوا بینه و بین القدر)