الگوپذیری از شخصیت و زندگی حضرت زهرا (س) با درک کار‌ها و رفتار‌های ایشان و تطبیق دادن آن با شرایط حاکم بر جامعه امروز ممکن می‌شود.

الگوپذیری را از دو بعد می‌توان بررسی کرد.یکی از روش‌های تعلیم و تربیت همان روش الگوپذیری است که با این روش می‌توان افراد را راهنمایی کرد و راه و روش زندگی را به آن‌ها یاد داد. نیاز طبیعی همه انسان‌ها این است که از فردی الگو بگیرند و راه و سیره او را به عنوان راهبرد زندگی خودشان استفاده کنند؛ از آنجایی که ما مسلمان هستیم و مرجع اصلی‌ ما قرآن کریم است، خداوند در قرآن کریم الگو‌های مهمی را برای ما درنظر گرفته است.

مهم‌ترین الگویی که این کتاب آسمانی برای ما درنظر گرفته، پیامبر اکرم (ص) است البته خاندان و اهل بیت ایشان نیز از جمله حضرت زهرا (س) بهترین الگو برای بانوان هستند. بحثی که در اینجا مطرح می‌شود این است که با توجه به اینکه قرن‌های متمادی از زندگی حضرت زهرا (س) گذشته است ما چگونه می‌توانیم از ایشان الگوبرداری کنیم؟ آیا ایشان می‌توانند امروزه الگوی مناسبی برای ما باشند یا نه؟

محبت به همسر و فرزند چیزی نیست که محدود به عصر خاصی باشد

نکته مهم این است که ما می‌توانیم در یک بعد ظاهری الگوبرداری کنیم یعنی می‌توانیم دقیقا آنچه که حضرت زهرا (س) انجام می‌دادند را انجام بدهیم، مثلا محبت به همسر و فرزند چیزی نیست که محدود به عصر خاصی باشد. همیشه و در همه زمان‌ها قابل پذیرش است، اما بخش دیگری از الگو‌ها هستند که ممکن است با گذر زمان تغییراتی در آن‌ها ایجاد شده باشد البته نمی‌توان گفت در چنین مواردی الگو‌هایی که قرآن به ما معرفی کرده است، قابل استفاده نیست، زیرا ما می‌توانیم روح و حقیقت آن الگو‌ها را بگیریم؛ این الگو‌ها را با زمان خودمان تطبیق بدهیم و از آن‌ها استفاده کنیم.

حضرت زهرا (س) انسان چند بعدی بودند یعنی با توجه به اینکه سن کمی داشتند و مدت زمان کوتاهی را برای همسرداری و فرزندداری داشتند، اما به بهترین وجه کار خود را انجام دادند؛ به نوعی که امروز الگویی برای زنان مسلمان در نظر گرفته می‌شوند، اما اینکه ایشان چه روش‌هایی را در پیش می‌گرفتند که الآن هم برای ما کاربرد دارند، مسئله مهمی است. یکی از نکات مهم در بحث فرزندداری حضرت زهرا (س) محبت و عشق و علاقه وافر به فرزندان است.

حضرت زهرا (س) عاشقانه فرزندانشان را دوست داشتند و خدامحوری در امر فرزندپروری حضرت زهرا (س) نیز تأثیرگذار بوده است.

بحث تاب‌آوری در جامعه ما به شدت کاهش یافته است

یکی دیگر از مواردی که حضرت زهرا (س) آن را خیلی رعایت می‌کردند، بحث پرورش روحیه مقاومت و پذیرش دیگران نه به معنای تسلیم شدن بلکه به معنای برخورد با افراد بوده است. ایشان به نوعی فرزندانشان را تربیت می‌کردند تا آن‌ها افرادی تاب‌آور و مقاوم در برابر مشکلات بودند. این افراد خیلی راحت می‌توانستند مشکلاتی هر چند سخت و غیر قابل تحمل را حل و فصل کنند البته در این زمینه باید گفت جامعه ما خیلی مشکل دارد، زیرا بحث تاب‌آوری در جامعه ما به شدت پایین آمده است و بخشی از آن به تربیت نشدن درست در خانواده‌ها برمی‌گردد.

مسئله دیگر بحث اقتدار در تربیت بوده و در روانشناسی امروز هم تأکید زیادی به این امر می‌شود. حضرت زهرا (س) فرزندانشان را به نوعی تربیت می‌کردند که هم عواطف و هم منطق در تربیت آن‌ها تأثیرگذار بوده است. وقتی این اتفاق می افتد، فرزندان صرفا عاطفی بار نمی‌آیند و یاد می‌گیرند که در چه مواردی باید منطقی و در چه مواردی باید عاطفی باشند.

 مبحث بعدی در تربیت فرزندان که می‌توان در آن از حضرت زهرا (س) الگو گرفت، بحث تربیت عبادی فرزندان است. ایشان فرزندانشان را به گونه‌ای تربیت می‌کردند و بینش و جهان بینی فرزندان اینگونه بود که عبادت و رضایت خداوند را به هر چیزی ترجیح می‌دادند منتهی در این راه و مسیر هم افراط و تفریطی وجود نداشته است. در واقع آن‌ها تعادل را رعایت می‌کردند و همانطور که می‌بینیم تک تک ابعاد وجودی حضرت زهرا (س)می‌تواند الگویی برای زندگی ما باشد.

ما وقتی زندگی حضرت زهرا (س) را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم که ایشان با خدامحوری مشکلات و سختی‌ها را به آسانی پشت سر می‌گذاشتند و همیشه تسلیم خواسته‌های خداوند بودند. در بحث ازدواجشان هم وقتی که پیامبر پیام خواستگاری امیرالمؤمنان علی (ع) را به حضرت زهرا (س) ابلاغ می‌کند، ایشان سکوت می‌کنند و می‌گویند فردی که پیامبر خدا برای من مناسب دیده است می‌تواند بهترین همسر و همتا برای من باشد.

اولین بحثی که در مورد روابط همسرداری حضرت زهرا (س) می‌توان به آن اشاره کرد، بحث هم‌کفو بودن زن و شوهر به لحاظ ایمانی و اخلاقی است. بحث بعدی بحث محبت، علاقه و عشق زیاد به همسر است. حضرت زهرا (س)آنچنان عاشق همسرشان بودند که ما نظیرش را نداریم و نظیر آن را در ائمه و رابطه پیامبر و حضرت خدیجه (س) باید جستجو کنیم.

جهاد زن در همسرداری خوب است

یکی دیگر از ابعاد زندگی مشترک حضرت زهرا (س) شناخت روحیات کامل همسرشان بوده است. در روایات داریم که یکی از یاران، حضرت علی (ع) را در حال عبادت در نخلستان می‌بینند و متوجه می‌شود که حضرت ناگهان به زمین می افتد. او تصور می‌کند که حضرت علی (ع) فوت کرده اند؛ به حضرت زهرا (س) مراجعه می‌کند و موضوع را جویا می شود؛ حضرت زهرا (س) به او می‌گوید من همسرم را خوب می‌شناسم؛ ایشان از خوف خداوند و حالتی که در راز و نیاز به او دست داده به این حالت افتاده است.

بحث بعدی ابراز عشق و علاقه است. این بحث نکته‌ای است که زن و شوهر در قالب آن باید حتما عشق و علاقه‌ای که در قلبشان است را به زبان بیاورند و ما این را در زندگی حضرت زهرا (س) و همسرشان خوب می‌توانیم ببینیم. وقتی که زندگی حضرت زهرا (س) را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم که ایشان همسرشان را با القاب زیبا و محبت‌آمیز خطاب می‌کنند و ما نیز اگر در زندگیمان از بعد همسرداری حضرت زهرا (س) استفاده کنیم، زندگی‌هایمان بسیار شیرین‌تر و با دوام‌تر خواهد بود.

روایت‌هایی که در بحث همسرداری هستند حکایت از این دارند که جهاد زن در همسرداری خوب است، زیرا بحث جهاد جزء مباحثی است که اهمیت زیادی دارد و می‌تواند نشانه عظمت و قدرت زن در همسرداری و تأثیرگذاری آن در روابط خانوادگی باشد. حضرت زهرا (س) از ظواهر مادی دوری می‌کردند و تا جایی که می‌توانستند، قناعت و ساده‌زیستی را سرلوحه خودشان قرار می‌دادند

 بحث این است که در واقع ما می‌توانیم روح و حقیقت این عمل را برداشت کنیم و آن را با اتفاقات امروز و جهیزیه‌های سنگین، مهریه‌های سنگین و تجملات و تشریفات بسیار زیادی که در مراسم ازدواج در نظر گرفته می‌شوند، مقایسه کنیم.

 

زهرا پیرجلیلی استاد دانشگاه در رشته علوم اجتماعی و رسانه و نویسنده کتاب «زن و رسانه» در خصوص نحوه الگوپذیری از زندگی حضرت زهرا (س)