او که «عبادت» را آبرو بخشید 

 

---

امام سجاد علیه السلام نه تنها مایه زینت عبادت کنندگان بود و ملقب به «زین العابدین» بلکه با عبادت خود، عبادت را آبرو و با سجده هایش ، سجده را زینت بخشید و با ادعیه بی مثالش ، دعا را در ذائقه بشر شیرین نمود و با گریه های طولانیش جزء پنج گریه کننده عالم قرار گرفت!

---

 

 

امام خمینی (ره) در همین رابطه می فرماید :

«ما مفتخریم ادعیه حیات بخش که آن را قرآن صاعد می خوانند از ائمه معصومین ماست، ما [مفتخریم] به [این که] مناجات شعبانیه امامان و دعای عرفات حسین بن علی علیهماالسلام و صحیفه سجادیه این زبور آل محمد و صحیفه فاطمیه که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالی به زهرای مرضیه است از ماست ». (1)

و در جایی دیگر راجع به مناجات ابوحمزه می فرمایند : «دعای ابوحمزه... از بالاترین مظاهر عبودیت است و دعایی بدین مثابه در لسان عبودیت و ادب بین یدی الله در بین بشر نیست».(2)

زیباترین ادعیه و مناجات ها در عالم اسلام و بلکه در بین بشریت از آن امام سجاد علیه السلام است که زینت دین اسلام می باشد. چگونه می توان زیبایی های مناجات ابوحمزه و مناجات شعبانیه و دعای مکارم الأخلاق و مناجات خمس عشر و سائر ادعیه منقول از حضرتش را شرح داد و چه کسی را توانایی آن است که الحان عندلیب باغ بهشت را تقریر نماید و دعوی این را بنماید که جرعه ای از این بحر بی کران نوشیده است ؟!

قریب به صد دعای مفصل که بعضی از آن ها بسیار طولانی است از امام سجاد، علی بن الحسین علیهماالسلام به ما رسیده است که باید قدر این گنجینه از جانب شیعه دانسته شود و در اطلاع یافتن بر آن و تدبر در آن و نشر و ترویجش در بین سائر فرق اسلامی و غیر اسلامی کوتاهی ننماید !

اگر روش اعجازآمیز امام سجاد علیه السلام در دعا کردن نبود، ما امروز ادب حرف زدن با خدا و حاجت خواستن را نمی دانستیم و نمی توانستیم با خدا بهتر از آن گونه که آن شبان هم عصر موسی علیه السلام مناجات می نمود ، مناجات نماییم !

مشاهده کن که حضرتش با آن همه عبادت که به شمه ای از آن در نوشته قبلی اشاره نمودیم (3) در دعایی که به ابوحمزه ثمالی تعلیم نمود، می فرماید : «و ما أنا یا ربّ و ما خطری» یعنی خدایا من چیستم و چه اهمیتی دارم ؟!

شاید بتوان گفت که این جملات متواضعانه در برابر خداوند اوج این دعا می باشد !

در جای دیگری از همین دعا می فرمایند : «فمن یکون أسوأ حال منی إن أنا نقلت علی مثل حالی إلی قبری» چه کسی حالش از من بدتر خواهد بود اگر من با همین حالت فعلی ام به عالم قبر منتقل شوم !!

چون سخن بدین جا منتهی شد بسیار مناسب می دانم برخی از فرمایشات امام خمینی (ره) را در این مقال بگنجانم :

«آیا نجات از عقوبات الهی و گریز از عقبات هولناک و آتش جهنم به آسانی ممکن خواهد بود؟ شما خیال می کنید گریه های ائمه طاهرین و ناله های حضرت سجاد علیه السلام برای تعلیم بوده و می خواسته اند به دیگران بیاموزند ؟!

 

آنان با تمام آن معنویات و مقام شامخی که داشتند از خوف خدا می‌گریستند و می دانستند راهی که در پیش دارند ، پیمودنش چقدر مشکل و خطرناک است؛ از مشکلات، سختیها، ناهمواریهای عبور از صراط ، که یک طرف آن دنیا و طرف دیگرش آخرت می باشد و از جهنم می گذرد، خبر داشتند. از عوالم قبر، برزخ ، قیامت و عواقب هولناک آن آگاه بودند. از این رو هیچ گاه آرام نداشته ، همواره از عقوبات شدید آخرت به خدا پناه می برده اند» (4)

و همچنین :

«قدری تفکر کن در حالات علی بن الحسین و مناجات آن بزرگوار با حضرت حق و دعاهای لطیف آن سرور که کیفیت آداب عبودیت را به بندگان خدا تعلیم می‌کند. من نمی گویم مناجات آن بزرگواران برای تعلیم عباد است زیرا این کلام بی مغز باطلی است که صادر شده از جهل به مقام ربوبیت و معارف اهل البیت ، خوف و خشیت آنها از همه کس بیشتر بوده و عظمت و جلال حق در قلب آنها از هر کس بیشتر تجلی نموده، لکن می گویم باید بندگان خدا از آنها کیفیت عبودیت و سلوک الی الله را تعلم کنند. وقتی ادعیه و مناجات های آنها را می خوانند لقلقه لسان نباشد بلکه تفکر کنند در چگونگی معامله آنها با حق و اظهار تذلل و عجز و نیاز نمودن آنها با ذات مقدس .

 

و لعمر الحبیب که جناب علی بن الحسین از بزرگترین نعمتهایی است که ذات مقدس حق بر بندگان خود به وجودش منت گزارده وآن سرور را از عالم قرب و قدس نازل فرموده برای فهماندن طرق عبودیت به بندگان خود و «لتسئلنّ یومئذ عن النعیم» و اگر از ما سۆال شود که قدر این نعمت را چرا ندانستید و استفاده از این بزرگوار چرا نکردید، جوابی نداریم جز آن که سر خجلت به پیش افکنیم و به نار پشیمانی و تأسف بسوزیم و در آن وقت پشیمانی نتیجه ندارد» (5) .

و همچنین :

 

«چه شده که ما این قدر در خواب غفلت و جهالتیم ؟ آیا ملکی مثل رسول الله و جبرئیل بر ما نازل شده و ما را از عذاب خدا ایمن کرده ؟ با اینکه رسول خدا و اولیاء او تا آخر عمر هم از خدا قرار نداشتند و خواب و خوراک نداشتند ، ولیّ کارخانه خدا از خوف غش می کرد علی بن الحسین علیهماالسلام، امام معصوم، گریه ها و زاری هایش و مناجات و عجز و ناله هایش دل را پاره پاره می کند ، ما را چه شده که هیچ حیا نکرده در محضر ربوبیت این قدر هتک حرمات و نوامیس الهی را می کنیم؟ ای وای بر ما و بر غفلت ما ! ای وای بر ما و بر شدت سکرات موت ما ! ای وای بر حال ما در برزخ و سختیهای آن و در قیامت و ظلمتهای آن ! ای وای بر حال ما در جهنم و عذاب و عقاب آن !» (6)

 

پی نوشت ها :

1-صحیفه امام ، ج21 ، ص397 .

2- شرح جنود عقل وجهل ، ص146 .

3- مقاله مظهر تمام و کمال عبودیت (212744( از نویسنده .

4- جهاد اکبر ، ص57 .

5- آداب الصلوة ، ص151و152 .

6- چهل حدیث ، ص24 .