حجت الاسلام و المسلمین حسینی امام جمعه و نماینده ی ولی فقیه در شهرستان کاشان ضمن مرور نکات جلسه قبل به ادامه تفسیر خطبه اول از نهج البلاغه شریف پرداختند:

ثمّ أسْکن سبْحانه آدم داراً أرْغد فیها [عیشته‏] عیْشه و آمن فیها محلّته و حذّره إبْلیس و عداوته فاغْترّه عدوّه نفاسةً علیْه بدار الْمقام و مرافقة الْأبْرار فباع الْیقین بشکّه و الْعزیمة بوهْنه و اسْتبْدل بالْجذل وجلًا و [بالاعْتزاز] بالاغْترار ندماً (سپس خداوند آدم را در خانه اى مسکن داد که زندگى در آن گوارا بود. جایگاه او را امن و امان بخشید و او را از شیطان و دشمنى او ترساند. پس شیطان او را فریب داد، بدان علّت که از زندگى آدم در بهشت و هم نشینى او با نیکان حسادت ورزید.پس آدم علیه السّلام یقین را به تردید، و عزم استوار را به گفته هاى ناپایدار شیطان فروخت و شادى خود را به ترس تبدیل کرد، که فریب خوردن براى او پشیمانى آورد.)

حجت الاسلام والمسلمین حسینی پس از بیان این بخش از خطبه افزودند : شرح این بخش از نهج البلاغه همخوانی زیادی با آیه 35سوره مبارکه بقره دارد که آمده است:

ولا تقْربا هٰذه الشّجرة فتکونا من الظّالمین به این درخت نزدیک نشوید که اگر نزدیک شوید از ظالمین خواهید بود.

نکته 1:  ولا تقربا به چه معنا است؟ منظور نزدیک شدن است یا نخوردن از میوه آن درخت است؟

یک نظر می‌گوید که نزدیک شدن، منهی است. اما نظر مختار بزرگان این است که این آیه شریفه مانند آیه شریفه 152 سوره مبارکه انعام است که در آنجا می‌فرماید: ولا تقربوا مال الیتیم .  که در اینجا منظور این است که مال یتیم را نخورید.. پس در آیه شریفه مورد بحث هم منظور آن است که از میوه درخت نخورید.

 پس چرا در این آیه شریفه ذکر شده است که نزدیک نشوید؟

زیرا میخواهند متذکر شوند که خطر، جدی است. مانند آنکه می‌گویند سیم برق لخت است پس خطر زیادی دارد و به آن نزدیک نشوید.

نکته 2: موید نکته اول :آیه شریفه 22 سوره مبارکه اعراف: فلمّا ذاقا الشّجرة /  آیه شریفه 121 سوره مبارکه طه: فأکلا منْها

نتیجه هر دو آیه شریفه: بدتْ لهما سوْآتهما (می‌فرماید اگر منظور نزدیک شدن بود از این کلمات استفاده نمیشد و چون خوردند این نتیجه حاصل شد.)

نکته 3:  لا تقربا چه زمانی است؟میفرماید قبل از هبوط از بهشت است یعنی هنوز وحی رسالی نیامده بود.

نکته 4:بعد از هبوط حضرت آدم(ع) به زمین، خداوند متعال در آیه شریفه 38 سوره مبارکه بقره فرمودند: فإمّا یأْتینّکمْ منّی هدًى فمنْ تبع هدای فلا خوْفٌ علیْهمْ ولا همْ یحْزنون (زمانی که هدایت سراغ شما آمد)که اشاره به وحی رسالی دارد. پس نهی "لا تقربا" قبل از هبوط بوده است . و نهی لاتقربا نهی تکلیفی نبوده است بلکه نهی ارشادی بوده است.

نکته 5:وقتی نهی، ارشادی باشد و آن نهی مرتکب شود درنتیجه عواقب سوء دنیایی خواهد داشت. برای مثال اگر طبیب بگوید از غذای ترش نخورید و فرد غذای ترش بخورد در نتیجه عاقبت این کار می‌شود بیماری.

در آیه شریفه 117 سوره مبارکه طه هم به عاقبت سوء عدم توجه به نهی ارشادی اشاره شده است.( فقلْنا یا آدم إنّ هٰذا عدوٌّ لک ولزوْجک فلا یخْرجنّکما من الْجنّة فتشْقىٰ)

نکته 6:موید یا قرینه‌ای برای ارشادی بودن این نهی:

الف) وقتی که حضرت آدم(ع) توبه کرد. بعد از پذیرش توبه، باز هم حضرت آدم(ع) به حالت قبلی(بهشت) برنگشت. این نشان میدهد که آثار وضعی رعایت نکردن نهی ارشادی باقی است.

ب) در آیه شریفه 121 سوره مبارکه طه فرموده‌اند: وعصى آدم ربّه فغوى (آدم از پروردگارش نافرمانی کرد، پس به ضلالت افتاد)

غوایت به معنای ضلالت و راه را گم کردن است و اگر نهی مولوی رعایت نشده بود، مغضوب علیه استفاده میشد. (ضال یعنی راه را گم کرده است)

این تعبیر در قبل از رسالت برای حضرت پیامبر اکرم(ص) هم در سوره مبارکه ضحی به کار رفته است: و وجدک ضالا فهدی ( راه را نمیدانستی و خداوند متعال راه را به تو نشان داد)

نکته 7:این نهی، نهی تکوینی هم نیست. اگر امر و یا نهی تکوینی باشد امکان تخلف ندارد مانند هنگامی که حضرت ابراهیم(ع) چاقویی را زیر گلوی حضرت اسماعیل(ع) قرار داد و خداوند متعال به چاقو امر کرد که نبرد..( وما یمْسکْ فلا مرْسل له منْ بعْده)

نکته 8:در عبارت فتکونا من الظالمین

ظلم به معنای ظلم به نفس هست نه ظلم به خداوند متعال.

که همانطور که قبلا گفته شد موجب رنج و مشقت میشود.

نکته9:در ایه شریفه 115 سوره مبارکه طه:ولقدْ عهدْنا إلى آدم منْ قبْل فنسی ولمْ نجدْ له عزْمًا (و همانا ما پیش از این با آدم عهدى بستیم (که فریب شیطان نخورد) و او فراموش کرد و در آن عهد او را استوار و ثابت قدم نیافتیم)

مرحوم علامه در المیزان ج 14 ص 219 می فرماید : منظور از عهد همان توصیه نخوردن از درخت است و منظور از نسیان(فراموشی) به معنای ترک آن است.(هرگاه انسان چیزی را فراموش کند، آنرا ترک میکند) و منظور از عزم، قصد یقینی است.

در نتیجه معنای این آیه شریفه بدین گونه است:ما سفارش کردیم آدم را از پیش. او نصیحت ما را ترک کرد ...

در نتیجه: این نهی، قبل از رسالت حضرت آدم(ع) بوده و نهی ارشادی است و گناهی برای حضرت آدم (ع) محسوب نمیشود چون تکلیف و رسالتی بر دوش ایشان نبوده است.