۱۶ آذر روز بصیرت، آگاهی، مقاومت، ایستادگی و پایداری دانشجویان ایرانی در برابر استعمار غرب، استبداد و خودکامگی در دفتر تاریخ کشور به یادگار ثبت شده است.

 در طول تاریخ پر فراز و نشیب ایران اسلامی، دانشگاهیان به عنوان قشر فرهیخته و نیروی محرکه فکری با افق وسیع و نگاهی دور اندیشانه و تفکر مدبرانه و امید بخش خود همواره خالق و حافظ آرمان‌های رفیعی، چون استقلال و سربلندی کشور بودند و نقش موثری در تحولات و حرکت‌های سیاسی اجتماعی و فرهنگی این مرزو بوم ایفا کردند.

۱۶آذر، روز دانشجو، روز دانشگاه، روز استقلال‌طلبی، روز آزادی‌خواهی و روز ایستادگی نخبگان ملت و دانشجویان در برابر استعمار و استبداد به عنوان مبدا و آغاز یکی از این حرکت‌های ماندگار بود.

این روز بزرگ، نشان از پایمردی و ایستادگی دانشجویان مسلمان در برابر نظام سلطه دارد یادآور رشادت دانشجویانی است که سینه خود را در برابر تیر‌های استعماری دشمن سپر کردند و در گذر زمان فریاد ضد استکباری ملت ایران را به گوش جهانیان رساندند.

دانشجوی امروز، آگاهانه با الهام از سیره سیاسی الهی امام امت، نصایح رهبر فرزانه انقلاب و حرکت در خط سرخ شهادت، توانسته است دور از هیاهوی تبلیغاتی دشمنان، استقلال طلبی، آزادی خواهی و استکبارستیزی خود را حفظ کند.

ایران، سال ۱۳۲۹ شمسی و به ثمر نشستن تلاش‌ها برای ملی شدن صنعت نفت، حرکتی ملی برای کوتاه کردن دست انگلیس و آمریکا از نفت ایران که پیش از این تمام در آمدش به جیب بیگانه می‌رفت.

ناکامی انگلیس از ملی شدن صنعت نفت آن‌ها را به فکر یک کودتای در ایران می‌اندازد البته با همراهی آمریکا که به دنبال منافع بیشتر در ایران بود

بعد از کودتای ۲۸ مرداد و برکناری محمد مصدق دانشجویان دانشگاه‌های کشور اینکه سرنوشت ایران دوباره به دست انگلیس و آمریکا بیفتد را نمی‌پذیرند.

بابازگشایی دانشگاه‌ها مبارزات سیاسی دانشجویان هم شروع شد مبارزه سیاسی دانشجویان ابتدا با اطلاع رسانی و پخش اعلامیه آغاز شده و با وجود فضای نظامی حاکم بر دانشگاه همچنان ادامه داشت.

انتشار دوخبر از طرف دولت کودتا ، آتش زیر خاکستر دانشگاه را شعله و رکرد خبر اول:از سرگیری روابط سیاسی ایران و انگلستان دیگری سفر ریچار نیکسون معاون رئیس جمهور آمریکا به تهران دانشجویان ایرانی دیگر سلطه آمریکا وانگلیس را رابرنمی تابند.

 از سرکوب اعتراضات دانشجویان هر روز بیشتر شد تا اینکه ۱۶ آذر و یک روز قبل از ورود معاون رئیس جمهور آمریکا به تهران اعتراضات دانشجویی شدت گرفت.

لشکر زرهی ارتش پهلوی برای خاموش کردن اعتزاضات دانشجویان ضد آمریکایی راهی دانشگاه تهران شد و باحمله به کلاس‌های درس صد‌ها دانشجوبازداشت و زخمی شدند.

براثر تیراندازی نظامیان رژیم پهلوی سه نفر از دانشجویان به نام‌های احمد قندچی، مصطفی بزرگ نیا و مهدی شریعت رضوی به شهادت رسیدند.

شهید چمران در رابطه با حادثه 16 آذر می گوید:" وقایع آن روز چنان در نظرم مجسم است که گویی همه را به چشم می بینم. صدای رگبار مسلسل در گوشم طنین می اندازد، سکوت موحش بعد از رگبار بدنم را می لرزاند، آه بلند و ناله جانگداز مجروحین را در میان این سکوت دردناک می شنوم . دانشکده فنی خون آلود را در آن روز و روزهای بعد به رأی العین می بینم... نیکسون معاون رئیس جمهور آمریکا به ایران می آمد تا نتیجه بیست و یک ملیون دلار خرج کودتا را ببیند

وقایع آذر ۱۳۳۲، نمایانگر واکنش دولت کودتا به فعالیتهای دانشجویی بود به هر ترتیب حادثه۱۶آذر ۱۳۳۲به عنوان یک روز«مقاومت تاریخی» در تاریخ دانشگاه تهران ثبت شد. چنان که از آن پس همه ساله، دانشجویان دانشگاه تهران و دیگر دانشگاه‌های ایران مراسمی به یاد شهیدان آن روز برپا کردند. پس از پیروزی انقلاب روز ۱۶ آذر به عنوان«روز دانشجو» در تقویم گنجانده شد. هنوز هم ۱۶ آذر به عنوان نقطه‌ای قابل اتکابرای بروز و ظهورجنبش دانشجویی در تقویم  سالیانه دانشگاه‌ها موردتوجه دانشجویان فعال قراردارد.