در زمان امامت امام موسی کاظم(ع) شرایط برای مبارزه‌ ی منفی و قیام علمی و ارشاد مردم، آماده بود. با توجه به این وضعیت، آن امام بزرگوار، فعالیت خویش را در دو جبهه آغاز فرمود. یکی مبارزه‌ ی منفی و عدم تسلیم در برابر طاغوت و متنفّر کردن مردم از دستگاه ظلم و جور و دیگری در جهت ارشاد و هدایت مردم و نشر احکام و تربیت شاگردان. امام کاظم(ع) در این راه سختی‌های فراوانی را متحمل شده و سالیان طولانی در زندان هارون، خلیفه ‌ی ستمکار عباسی محبوس گردید.

سرانجام حضرت امام موسی کاظم(ع) پس از پنجاه و پنج سال زندگی و سی و پنج سال امامت در حالی که سال‌های زیادی از دوران امامت را در زندان ستم هارون الرشید عباسی گذرانده بود به دستور خلیفه و توسط زندانبان قسیّ القلبی به نام سندی بن شاهک مسموم شده و به شهادت رسید. شهادت آن امام بزرگوار در زندان بغداد صورت گرفت و بدن مطهرش را در نزدیکی بغداد و در محلّی که امروزه به کاظمین مشهور است به خاک سپردند.

 

سخنان برگزیده

 

امام کاظم‌ علیه السلام :

ثلاثٌ موبقاتٌ : نکث الصّفقة و ترک السّنّة و فراق الجماعة

سه چیز تباهی می‌آورد : پیمان شکنی ، رها کردن سنّت و جدا شدن از جماعت

میزان الحکمه ، ح ۲۱۲۵۰ .

 

اعونک للضّعیف أفضل الصّدقة

کمک کردن تو به ناتوان ، بهترین صدقه است

تحف العقول ، ص ۴۱۴ .

 

لو کان فیکم عدّة أهل بدرٍ لقام قائمنا

اگر به تعداد اهل بدر [مؤمن کامل] در میان شما بود ، قائم ما قیام می‌کرد

مشکاة الأنوار ، ص ۱۲۸ .

 

لیس منّا من لم یحاسب نفسه فی کلّ یومٍ

کسی که هر روز خود را ارزیابی نکند ، از ما نیست

الاختصاص ، ص ۲۶ .

 

ما من شی‌ءٍ تراه عیناک إلّا و فیه موعظةٌ

در هر چیزی که چشمانت می‌بیند ، موعظه‌ای است

بحار الأنوار ، ج ۷۸ ، ص ۳۱۹ .

 

من کفّ غضبه عن النّاس کف ّ اللّه عنه عذاب یوم القیامة

هر کس خشم خود را از مردم باز دارد ، خداوند عذاب خود را در روز قیامت از او باز می‌دارد

الکافی ، ج ۲ ، ص ۳۰۵ .

 

إذا کان ثلاثةٌ فی بیتٍ فلا یتناجی إثنان دون صاحبهما فإنّ ذلک ممّایغمّه

هر گاه سه نفر در خانه‌ ای بودند ، دو نفرشان با هم نجوا نکنند ؛ زیرا نجوا کردن ، نفر سوم را ناراحت می‌کند

الکافی ، ج ۲ ، ص ۶۶۰ .

 

إیّاک أن تمنع فی طاعة اللّه فتنفق مثلیه فی معصیة اللّه

مبادا از خرج کردن در راه طاعت خدا خودداری کنی ، و آن‌گاه دو برابرش را در معصیت خدا خرج کنی

تحف العقول ، ص ۴۰۸ .

 

لاتذهب الحشمة بینک و بین أخیک وأبْق منها فإنّ ذهابها ذهاب الحیاء

مبادا حریم میان خود و برادرت را [یکسره] از میان ببری ؛ چیزی از آن باقی بگذار ؛ زیرا از میان رفتن آن ، از میان رفتن شرم و حیا است

تحف العقول ، ص ۳۰۷ .

 

أبلغ خیراً و قل خیراً ولا تکن أمّعةً

خیر برسان و سخن نیک بگو و سست رأی و فرمان‌بر هر کس مباش

الاختصاص ، ص ۳۴۳ .

 

المصیبة للصّابر واحدةٌ و للجازع اثنتان

مصیبت برای شکیبا یکی است و برای ناشکیبا دوتا

تحف العقول ، ص ۴۱۴ .

 

الصّبر علی العافیة أعظم من الصّبر علی البلاء

شکیبایی در عافیت بزرگ‌تر است از شکیبایی در بلا

مستدرک الوسائل ، ج ۱۱ ص ۲۶۱ .